Công thức liên quan CHƯƠNG VII: Mắt. Các dụng cụ quang.

 

Chú thích: 

$G_{\infty }$: số bội giác của kính lúp

$O{C}_C$: khoảng cực cận $\left(m\right)$

$f$: tiêu cự của kính $\left(m\right)$

 

 

Khái niệm: Góc trông vật là góc tạo bởi hai tia sáng xuất phát từ hai điểm A và B tới mắt. Phụ thuộc vào kích thước vật và khoảng cách từ vật đến mắt.

 

Chú thích: 

$\alpha$: góc trông vật

$AB$: kích thước vật $\left(m\right)$

$l$: khoảng cách từ vật tới quang tâm $O$ của mắt $\left(m\right)$

 

 

Phát biểu: Các dụng cụ quang đều có tác dụng tạo ảnh với góc trông lớn hơn góc trông vật nhiều lần. Đại lượng đặc trưng cho tác dụng này là số bội giác.

 

Chú thích:

$\alpha$: góc trông ảnh qua kính

${\alpha }_0$: góc trông vật có giá trị lớn nhất được xác định trong từng trường hợp

 

Lưu ý:

Người ta thường lấy khoảng cực cận là $O{C}_C=25cm.$ Khi sản xuất kính lúp, người ta ghi giá trị của $G_{\infty }$ ứng với khoảng cực cận này trên kính.

- Ví dụ: Các kính có kí hiệu $3x$, $5x, 8x$,... sẽ có tiêu cự tương ứng là $\frac{25}{3}cm, \frac{25}{5}cm, \frac{25}{8}cm,...$ Chúng có khả năng làm cho góc trông ảnh qua kính lớn hơn ba lần, năm lần, tám lần,... góc trông trực tiếp vật.

 

Viễn thị: Là mắt khi không điều tiết có tiêu điểm nằm sau võng mạc.

Cách sửa tật: Để mắt nhìn được như bình thường, phải đeo kính viễn (kính có mặt lồi, kính hội tụ) phù hợp để có thể giúp điều chỉnh điểm hội tụ về đúng võng mạc.

 

Chú thích:

$D_C$: độ tụ của thấu kính $\left(dp\right)$

$f$: tiêu cự của kính $\left(m\right)$

$d, d\text{'}$: khoảng cách từ vật đến thấu kính, khoảng cách từ ảnh đến thấu kính $\left(m\right)$

$O{C}_C$: khoảng cực cận của mắt, với $C_C$ là điểm cực cận - điểm gần nhất mà mắt có thể nhìn rõ. Điểm cực cận càng lùi xa mắt khi càng lớn tuổi.

$l$: khoảng cách từ kính đến mắt $\left(m\right)$

 

 

Cận thị: Là mắt khi không điều tiết có tiêu điểm nằm trước võng mạc.

Cách sửa tật: Để mắt nhìn xa được như mắt thường, phải đeo kính cận (kinh có mặt lõm, kính phân kỳ) để làm giảm độ hội tụ cho ảnh lùi về đúng võng mạc.

 

Chú thích:

$D_V$: độ tụ của thấu kính $\left(dp\right)$

$f$: tiêu cự của kính $\left(m\right)$

$d, d\text{'}$: khoảng cách từ vật đến thấu kính, khoảng cách từ ảnh đến thấu kính $\left(m\right)$

$O{C}_V$: khoảng cực viễn của mắt, với $C_V$ là điểm cực viễn - nơi xa nhất mà mắt có thể nhìn thấy.

$l$: khoảng cách từ kính đến mắt $\left(m\right)$

 

 

 

Lưu ý: $C_V=\infty$ nếu mắt trong trạng thái không có tật.

 

Chú thích:

$k$: số phóng đại ảnh

$\overline{A\text{'}B\text{'}}, \overline{AB}$: lần lượt là chiều cao ảnh và chiều cao vật $(m, cm,...)$

$d$: khoảng cách từ vật đến thấu kính $(m, cm,...)$

$d\text{'}$: khoảng cách từ ảnh đến thấu kính $(m, cm,...)$

$f$: tiêu cự của thấu kính

 

Quy ước: 

- Nếu $k>0$: vật và ảnh cùng chiều.

- Nếu $k<0$: vật và ảnh ngược chiều.

 

Ứng dụng:

Thấu kính có nhiều công dụng hữu ích trong đời sống và trong khoa học. Thấu kính được dùng làm:

- Kính khắc phục tật của mắt (cận, viễn, lão).

 

 

- Kính lúp, kính hiển vi, kính thiên văn, ống nhòm,...

 

 

- Máy ảnh, máy ghi hình (camera).

- Đèn chiếu.

- Máy quang phổ.

 

Khái niệm: Thấu kính là một khối chất trong suốt (thủy tinh, nhựa,...) giới hạn bởi hai mặt cong hoặc bởi một mặt cong và một mặt phẳng.

- Thấu kính lồi (thấu kính rìa mỏng) là thấu kính hội tụ.

- Thấu kính lõm (thấu kính rìa dày) là thấu kính phân kì.

 

 

Để thiết lập các công thức về thấu kính, người ta đặt ra hai đại lượng quang học là tiêu cự và độ tụ.

 

Chú thích:

$f$: tiêu cự của thấu kính $\left(m\right)$

$D$: độ tụ của thấu kính $\left(dp\right)$

 

Quy ước: 

$f,D>0$: thấu kính hội tụ.

 

 

$f,D<0$: thấu kính phân kì.

 

 

 

Các trường hợp ảnh tạo bởi thấu kính:

- Thấu kính hội tụ:

 

+ $d<f$: ảnh ảo, cùng chiều vật, lớn hơn vật

+ $d=f$: ảnh ở vô cùng

+ $2f>d>f$: ảnh thật, ngược chiều vật, lớn hơn vật

+ $d=2f$: ảnh thật, ngược chiều vật, bằng vật

+ $d>2f$: ảnh thật, ngược chiều vật, nhỏ hơn vật

 

- Thấu kính phân kì: Luôn cho ảnh ảo, cùng chiều vật, nhỏ hơn vật.

 

 

Chú thích:

$d$: khoảng cách từ vật đến thấu kính $(m, cm,...)$

$d\text{'}$: khoảng cách từ ảnh đến thấu kính $(m, cm,...)$

$f$: tiêu cự của thấu kính $(m, cm,...)$

 

Quy ước:

- Vật thật: $d>0$; vật ảo $d<0$.

- Ảnh thật, ngược chiều vật: $d\text{'}>0$; ảnh ảo, cùng chiều vật $d\text{'}<0$.

 

 

Khái niệm: Góc tạo bởi tia ló và tia tới gọi là góc lệch $D$ của tia sáng khi truyền qua lăng kính.

 

Chú thích:

$D$: góc lệch

$i_1$: tia tới; $i_2$: tia ló

$A$: góc chiết quang

 

 

Khái niệm: Lăng kính là một khối chất trong suốt, đồng chất (thủy tinh, nhựa,...), thường có dạng lăng trụ tam giác.

Các phần tử của lăng kính gồm: cạnh, đáy, hai mặt bên.

Về phương diện quang học, một lăng kính được đặc trưng bởi:

- Góc chiết quang $A$.

- Chiết suất $n$.

 

 

Chú thích: 

$i_1$: góc tới; $r_1$: góc khúc xạ của $i_1$

$i_2$: góc ló; $r_2$: góc khúc xạ của $i_1$

$n$: chiết suất

 

Lưu ý:

Trong trường hợp góc nhỏ thì: $\sin i\approx i$, $\sin r\approx r$.

Do đó: $i_1=n{r}_1$ và $i_2=n{r}_2$