Lý thuyết cơ bản về tia X

Vật lý 12. Lý thuyết cơ bản về tia X. Hướng dẫn chi tiết.

Advertisement

1. BẢN CHẤT TIA X

Tia X là những bức xạ mà mắt người không nhìn thấy được.

Tia X (hay tia Röntgen) là sóng điện từ có bước sóng rất ngắn (ngắn hơn tia tử ngoại).

10-11<λX<10-8

2. CÁCH TẠO RA TIA X

2.1 Dụng cụ

Ống phóng tia X

+ Được làm từ thủy tinh chịu nóng, áp suất thấp:

+ Gồm 3 cực kim loại

            (1) Cathode K (âm cực) có dạng chỏm cầu, nối với cực âm nguồn điện.

            (2) Anode A (dương cực) nối với cực dương nguồn điện.

            (3) Đối âm cực G (đối Cathode): làm bằng kim loại chịu nóng (Platin, Volfram, …) đặt giữa A và K, nối với cực dương nguồn điện.

+ Hiệu điện thế giữa hai cực rất lớn (vài vạn Volt).

Ống phóng tia X

2.2 Cơ chế tạo ra tia X

+ Các electron từ cathode được tăng tốc trong điện trường mạnh sẽ có động năng lớn;

+ Khi electron đập vào đối âm cực G, chúng xuyên qua lớp vỏ nguyên tử, tương tác với hạt nhân và các electron ở bên trong làm phát ra sóng điện từ có bước sóng ngắn gọi là tia X;

+ Ngoài ra, tia X còn được tạo thành do quá trình va chạm trong các khối khí có nhiệt độ rất cao (Mặt trời, ngôi sao, …).

3. TÍNH CHẤT

+ Không bị lệch trong điện trường và từ trường;

+ Có khả năng đâm xuyên mạnh, chỉ bị giữ lại bởi kim loại nặng;

+ Tác dụng mạnh lên kính ảnh;

+ Có khả năng ion hóa chất khí;

+ Có tác dụng sinh lý: diệt vi khuẩn, hồng huyết cầu, …;

+ Có thể gây ra hiệu ứng quang điện.

4. ỨNG DỤNG

+ Công nghiệp: dò vết nứt, các bọt khí trong các sản phẩm công nghiệp;

+ Y học: chụp hình, chiếu điện tử, chữa bệnh ung thư nông;

+ An ninh giao thông: kiểm tra hành lý hành khách đi máy bay;

+ Phòng thí nghiệm: nghiên cứu cấu trúc vật rắn, …

 

Vì khả năng đâm xuyên mạnh, chỉ bị giữ lại bởi kim loại nặng,
các y bác sĩ phải mặc áo giáp "chì" bảo vệ cơ thể (gồm phần ngực và cổ).

 

Ảnh chụp bằng tia X (X quang) giúp bác sĩ chẩn đoán chính xác bệnh lý.

Nhân viên an ninh kiểm tra hành lý thông qua máy soi chiếu bằng tia X tại sân bay.

 

Vì tính chất đâm xuyên mạnh của tia X, lô vaccine Covid-19 được “đặc cách”
không bị kiểm tra để đảm bảo không phá hủy dược tính.

 

Xác nhận nội dung

Hãy giúp Công Thức Vật Lý chọn lọc những nội dung tốt bạn nhé!